ΑΡΘΡΟ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΓΣΕΕ – ΕΦ.ΣΥΝ

ΤΑ ΣΥΝΔΙΚΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΑΝΘΕΚΤΙΚΟΙ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΔΙΟΤΙ ΜΠΟΡΟΥΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΖΟΝΤΑΙ

Στις μέρες μας, όπου τα εργασιακά δικαιώματα όχι μόνο συρρικνώνονται, αλλά και μερικές φορές αγνοούνται ολοκληρωτικά, με τις ευέλικτες μορφές απασχόλησης και τη συνεχώς αυξανόμενη ανεργία, οι διεκδικήσεις παραμένουν επίκαιρες, υπενθυμίζοντας ότι η Εργατική Πρωτομαγιά παραμένει το τροχιοδεικτικό, το σύμβολο των ενεργών αγώνων και διεκδικήσεων και όχι απλά μια ημέρα τυπικού εορτασμού.
Η φετινή Πρωτομαγιά βρίσκει την εργατική τάξη μπροστά σε ολοένα πιο ανησυχητικές εξελίξεις. Η χώρα μας εξακολουθεί να παραμένει σε εποπτεία διότι η πλειονότητα του πολιτικού συστήματος εξακολουθεί να επιδεικνύει μια ανυπόφορη αντιφατικότητα προτάσεων αλλά και στάσεων. Με την πανδημική κρίση να βρίσκεται σε εξέλιξη με ό,τι αυτή έχει επιφέρει σε κοινωνία και οικονομία, και με έναν πόλεμο τις οικονομικές συνέπειες του οποίου τώρα μόλις ξεκινάμε να βιώνουμε, οι εργαζόμενοι έχουν πλέον να αντιμετωπίσουν και την ακρίβεια. Ο πόλεμος στην ευρύτερη γειτονιά μας απειλεί την παγκόσμια ασφάλεια, με τεράστιο κόστος σε ανθρώπινες ζωές να καταγράφεται. Μια μακρά και βίαιη σύγκρουση εν μέσω υψηλού πληθωρισμού, συμβάλει στην αύξηση των τιμών βασικών ειδών πρώτης ανάγκης και του ενεργειακού κόστους σε όλο τον κόσμο.
Και εδώ η Κυβέρνηση πρέπει να δώσει άμεσα λύσεις. Η μόνη «συνταγή» που είναι άμεσα διαθέσιμη στα χέρια του Κυβερνητικού επιτελείου προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτή η βίαιη υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων είναι η ενίσχυση των διαθέσιμων εισοδημάτων στη μισθωτή εργασία με προεξάρχουσα την ενίσχυση του κατώτατου μισθού. Κι αυτή η ενίσχυση πρέπει να συνοδευτεί και με τη δημοκρατική επαναρρύθμιση των εργασιακών σχέσεων και του Συλλογικού Εργατικού Δικαίου. Κάθε ημέρα καθυστέρησης επιδεινώνει τη θέση του κόσμου της μισθωτής εργασίας και η ευθύνη βαρύνει εξολοκλήρου την Κυβέρνηση.
Υπό αυτές τις συνθήκες το ελληνικό συνδικαλιστικό κίνημα καλείται μέσα σε ένα ασφυκτικό-εχθρικό, από κάθε άποψη, περιβάλλον, να υπερασπιστεί τα εργασιακά δικαιώματα και τους ίδιους τους ανθρώπους της μισθωτής εργασίας. Κυρίως όμως καλείται ν’ αναπρογραμματίσει τις λειτουργίες του και να προχωρήσει στον επιβεβλημένο από τα διακυβεύματα και τις προκλήσεις της εποχής μετασχηματισμό του, με μια εκ των βασικών προτεραιοτήτων του τον ψηφιακό μετασχηματισμό του. Αποφεύγοντας τη λογική ότι τα κοινωνικά προβλήματα λύνονται με ένα click σε έναν υπολογιστή, ένα tablet ή ένα κινητό, το νέο μοντέλο συνδικαλιστικής δράσης πρέπει να δώσει ζωή στην καινοτομία με επίκεντρο τον άνθρωπο συνδυάζοντας την πλούσια κληρονομιά και τις αξίες του συνδικαλιστικού κινήματος με τις αναδυόμενες τεχνολογίες διαδικτύου. Δεν αναφέρομαι βεβαίως στους πρόσφατους Κυβερνητικούς πειραματισμούς (βλ. ΓΕ.ΜΗ.Σ.Ο.Ε) που τη μόνη «καινοτομία» που επιφέρουν είναι τα πρόσθετα γραφειοκρατικά εμπόδια στην άσκηση των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων. Πρόχειρες δηλαδή παρεμβάσεις δίχως σχεδιασμό, στη λογική «κάνοντας και βλέποντας», υποκινούμενες πολλές φορές από ιδεοληψίες και δογματισμούς που αποσκοπούν στον έλεγχο και την καθυπόταξη του συνδικαλιστικού κινήματος σε κομματικές σκοπιμότητες. Στο δικό μου μυαλό όταν αναφέρομαι σε ψηφιακό μετασχηματισμό του συνδικαλιστικού κινήματος έχω π.χ. διαδραστικές ψηφιακές πλατφόρμες μέσα από τις οποίες μπορεί να προωθείται η ψηφιακή και η οικονομική δημοκρατία και η κουλτούρα του δημοκρατικού διαλόγου. Διαδραστικές πλατφόρμες όπου θα ακούγεται και η φωνή των ασυνδικάλιστων εργαζομένων που απασχολούνται σε μικρές και διάσπαρτες επιχειρήσεις, των ψηφιακών νομάδων, των ατόμων που υπόκεινται σε διακρίσεις ή που ανήκουν σε ειδικές κοινωνικές κατηγορίες. Συναδέλφισσες και συνάδελφοι που μέχρι σήμερα βρίσκονται εκτός του πεδίου εκπροσώπησης των συνδικάτων θα μπορούν μέσω αυτών των διαδραστικών πλατφόρμων να μεταφέρουν σε εμάς τα προβλήματα, τις καταγγελίες, τις ιδέες και τις προτάσεις τους. Όλες και όλοι αυτοί έχουν δικαιώματα και εμείς οφείλουμε να τους δώσουμε βήμα μέσω της τεχνολογίας να ακουστούν και να συμμετάσχουν.
Επίσης, αποδεικνύεται καθημερινά ότι ένα παγκόσμιο οικοσύστημα συνδικάτων, σε συνεργασία με κινήματα όπως του Ελεύθερου Λογισμικού Ανοικτού Κώδικα, μπορεί να καταπολεμήσει την ανασφάλεια των εργαζομένων στη σημερινή οικονομία του «ο νικητής τα παίρνει όλα». Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το Διαδίκτυο ανήκει σε όλους και λειτουργεί διαφορετικά. Η αμειβόμενη εργασία που εκτελούν οι χρήστες σε ψηφιακές πλατφόρμες, επιτρέπει στους μετόχους-ιδιοκτήτες να αμφισβητήσουν τα δικαιώματα των εργαζομένων που κερδήθηκαν μέσω αγώνων τον περασμένο αιώνα. Εκατομμύρια νέοι επιστήμονες και εργαζόμενοι αναταξινομούνται ως «εργολάβοι» και χάνουν δικαιώματα όπως η ελάχιστη προστασία μισθών και η συλλογική διαπραγμάτευση. Οι εφαρμογές της λεγόμενης «sharing economy» επιτρέπουν στους ιδιοκτήτες αυτών των εφαρμογών να ασκούν πιέσεις ακόμα και στις κυβερνήσεις για να κάνουν χώρο στις δήθεν «καινοτόμες» πρακτικές τους, παρά τις δυσμενείς μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στον κόσμο της εργασίας.
Ποια πρέπει λοιπόν να είναι η δική μας απάντηση σε αυτού του τύπου τις προκλήσεις; Οι συνδικαλιστικές οργανώσεις των εργαζομένων σε μεγάλο βαθμό παρουσιάζουν σημαντικές αδυναμίες. Όχι γιατί φταίνε οι συνδικαλιστές. Αυτό θα αποτελούσε εύκολη εξήγηση. Οι αδυναμίες του συνδικαλιστικού κινήματος κυρίως εντοπίζονται στο γεγονός ότι τα τελευταία τριάντα χρόνια έχει αλλάξει το μοντέλο οργάνωσης της εργασίας και εκλείπουν οι μεγάλες βιομηχανίες που απασχολούσαν χιλιάδες εργαζόμενους. Στα χρόνια της κρίσης πολλοί εργαζόμενοι δουλεύουν «μαύρα» και δεν μπορούν να εγγραφούν στα σωματεία ή εργάζονται σε πολύ μικρές επιχειρήσεις όπου και εκεί υπάρχει δυσκολία εγγραφής σε συνδικαλιστικές οργανώσεις. Οπότε, δεν υπάρχει επαρκής συνδικαλιστική συσπείρωση κι αυτό καταγράφεται τα τελευταία χρόνια σε όλες τις μετρήσεις. Η αδυναμία συσπείρωσης των εργαζομένων γύρω από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις αλλά και η μείωση της πυκνότητας των εργαζομένων που συμμετέχουν αποτελούν αντικείμενο έντονου προβληματισμού και διαλόγου στο εσωτερικό μας για την αναθεώρηση των πολιτικών του συνδικαλιστικού κινήματος. Ποτέ άλλοτε στον ευρωπαϊκό χώρο, το συνδικαλιστικό κίνημα δεν έχει πολεμηθεί τόσο όσο στις μέρες μας. Σήμερα δεν τίθενται υπό αμφισβήτηση μόνο επιμέρους πλευρές ή συγκεκριμένα περιεχόμενα της συνδικαλιστικής δράσης. Αμφισβητούνται τα ίδια τα συνδικάτα ως θεσμός. Κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να μας κινητοποιήσει άμεσα.
Πρόσφατη έρευνα στις Η.Π.Α τον περασμένο Σεπτέμβριο έδειξε ότι το 77% των ανθρώπων της Gen Z, δηλαδή της γενιάς που έχει γεννηθεί μετά το 1996 τάσσονται υπέρ των συνδικάτων. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα επιλέξουν να ενταχθούν και σε κάποιο από αυτά, αλλά δείχνει μία αλλαγή στάσης. Ειδικά στους κλάδους των υπηρεσιών και των μέσων ενημέρωσης καταγράφεται πολύ έντονο ενδιαφέρον για συμμετοχή σε σωματεία. Είναι οι νέοι που έχουν δει τις ευκαιρίες για τη γενιά τους να εξαφανίζονται και φοβούνται ότι θα είναι σε πολύ χειρότερη οικονομική θέση από τους γονείς τους. Ωστόσο, είναι σαφές ότι κυρίως οι εργαζόμενοι σε εταιρείες τεχνολογιών ακολουθούν ένα πολύ διαφορετικό μονοπάτι άσκησης πίεσης και διεκδικήσεων, τα social media. Γνωρίζουν πώς να τα χρησιμοποιήσουν στις δράσεις τους τόσο για να τις συντονίσουν όσο και για να έχουν πολύ ευρύτερο αντίκτυπο. Τα social media λειτουργούν ως τεράστιος μοχλός δυνάμεων και μπορούν να οδηγήσουν σε μποϊκοτάζ, να στηλιτεύσουν συμπεριφορές στελεχών εταιρειών και ακόμη και να προκαλέσουν την παρέμβαση της εκάστοτε κυβέρνησης. Η δομή της εξουσίας στον εργασιακό χώρο αλλάζει και φαίνεται ότι το επόμενο διάστημα θα υπάρξει άνοδος μιας νέας και πολύ ισχυρότερης ομάδας συνδικάτων που δεν θα βασίζεται μόνο σε παραδοσιακούς τρόπους δράσης, αλλά και στη δύναμη του διαδικτύου. Πρόσφατο παράδειγμα στη χώρα μας η περίπτωση της efood. Αλλά και στο εξωτερικό. Νέα συλλογικά υποκείμενα εκπροσώπησης των εργαζομένων δημιουργούνται και επηρεάζουν τις αποφάσεις μεγάλων τεχνολογικών ομίλων όπως η Amazon, η Google, η Facebook.
Τα συνδικάτα είναι ανθεκτικοί οργανισμοί διότι μπορούν και μετασχηματίζονται. Ένας τέτοιος μετασχηματισμός είναι επιβεβλημένος και σήμερα. Διότι μετασχηματίζεται η ίδια η βάση της οργανωμένης εργασίας και αποκόπτονται οι προσβάσεις των εργαζομένων σε συλλογικές μορφές δράσης και έκφρασης. Τα συνδικάτα διαχρονικά έχουν αποδείξει ότι δεν είναι απλά μια αντανάκλαση των όσων συμβαίνουν στο εξωτερικό περιβάλλον, αλλά είναι δυναμικά υποκείμενα που μπορούν να σχεδιάζουν, να αποφασίζουν, να δρουν και να καθορίζουν τα ίδια το μέλλον τους. Είναι σε θέση να δίνουν στρατηγικές απαντήσεις σε κάθε πρόκληση. Σε έναν κόσμο που αλλάζει, τα συνδικάτα πρέπει να αλλάζουν κι αυτά. Σήμερα είναι αναγκαίο να δημιουργηθεί στο εσωτερικό του συνδικαλιστικού κινήματος μια μεγάλη συμπαράταξη εργαζομένων, η οποία σεβόμενη τον ιδεολογικό και κομματικό πλουραλισμό θα ενοποιήσει τις δυνάμεις της εργασίας κάτω από κοινούς στόχους και οράματα. Το ζήτημα της αυτονομίας του Συνδικαλιστικού Κινήματος, του να οργανώνεται δηλαδή αυτό και να δρα ανεξάρτητα, σύμφωνα με τους δικούς του νόμους και τους δικούς του οικονομικούς, πολιτικούς, ιδεολογικούς προσανατολισμούς, τέθηκε αρκετές φορές και σε διάφορες ιστορικές συγκυρίες. Σήμερα χρειάζονται συλλογικά υποκείμενα, που θα κάνουν αμέσως ορατή την συγκρότησή τους και τους πολιτικούς τους στόχους. Το συνδικάτο δεν μπορεί να είναι «ιμάντας μεταφοράς» εντολών κομμάτων. Η αυτονομία του από το κράτος ή το κόμμα, σαν λειτουργική κατηγορία που διαμορφώνει ισότιμα την πολιτική του μαζί με άλλα τμήματα της κοινωνίας των πολιτών, απαιτεί αναβάθμιση στους συνδικαλιστικούς στόχους, συμμαχίες ενωτικές και αποτελεσματικές μορφές και μεθόδους δράσης.