Επιστροφή. Σε ποια κανονικότητα;
Στη δημόσια συζήτηση, στην Ελλάδα αλλά και στην ΕΕ, γίνεται εκτενής αναφορά στην ανάγκη επιστροφής στην κανονικότητα. Σε πολλές περιπτώσεις γίνεται λόγος για την αναπόφευκτη μετάβαση σε μια νέα κανονικότητα μετά το τέλος της πανδημίας. Επίσης, στη σχετική συζήτηση υπάρχει μια μετέωρη διαπίστωση ότι η πανδημία θα επιβάλει ένα νέο τοπίο στην αγορά εργασίας με αύξηση της υποαπασχόλησης, της τηλεργασίας, με επέκταση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης, με χαμηλότερους μισθούς και με περιορισμό των εργασιακών δικαιωμάτων. Εάν αυτή είναι η κανονικότητα στην οποία πρέπει να επιστρέψουμε, τότε αυτή σίγουρα δεν είναι νέα, ενώ είναι πολύ ευδιάκριτες οι ιδεολογικές και πολιτικές διαστάσεις της.
Συμφωνούμε όλοι ότι η αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης και η προστασία της ζωής των πολιτών με παρεμβάσεις που δεν θα προκαλέσουν σημαντική ζημιά στην οικονομία και στην κοινωνία είναι η μεγάλη πρόκληση της τρέχουσας πολιτικής συγκυρίας σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Η πραγματικότητα του κόσμου στον οποίο ζούμε είναι ένα παζλ κινδύνων και σύνθετων κρίσεων. Η πανδημία COVID-19 αποτελεί την υγειονομική διάσταση της αβεβαιότητας που χαρακτηρίζει την προοπτική της παγκόσμιας πολιτικής οικονομίας και το μέλλον του πλανήτη μας. Μέχρι σήμερα το ενδιαφέρον μας εστίαζε στις μεγάλες οικονομικές ανισότητες και στην υψηλή κοινωνική δυσαρέσκεια και πολιτική αστάθεια που προκαλούν. Στα φαινόμενα ρατσισμού και ξενοφοβίας που εκφράζονται, σε ορισμένες περιπτώσεις με αύξηση της απήχησης ακραίων δεξιών πολιτικών και με έλλειψη εμπιστοσύνης στους δημοκρατικούς θεσμούς. Στο μείζον ζήτημα της κλιματικής αλλαγής και της δημογραφικής εξέλιξης, που συνδυαστικά σηματοδοτούν μεγάλες μελλοντικές οικονομικές ανατροπές οι οποίες ενδέχεται να θέσουν σε ρίσκο την πρόοδο της ίδιας της ανθρωπότητας.
Το ρίσκο αυτό αυξάνεται περαιτέρω με τις συνέπειες της νέας τεχνολογικής επανάστασης, της ρομποτικής, της τεχνητής νοημοσύνης και των ψηφιακών πλατφόρμων στην αγορά εργασίας και στο κοινωνικό σύστημα προστασίας, στο τεχνικοοικονομικό παράδειγμα ανάπτυξης, στα εισοδήματα, στις συλλογικές διαπραγματεύσεις και συμβάσεις εργασίας. Έχει ήδη αναγνωριστεί ο κίνδυνος αύξησης των ανισοτήτων μεταξύ των κλασικών μορφών απασχόλησης αλλά και των πολλών και διαφορετικών μορφών επισφαλούς εργασίας. Η δημιουργία ενός κόσμου αβεβαιότητας, ανασφάλειας και έλλειψης εμπιστοσύνης και αλληλεγγύης δεν είναι η κανονικότητα της οικονομικής και κοινωνικής προόδου.
Ευθύνη όλων μας είναι να αξιοποιήσουμε την πανδημία COVID-19 και το τέλος της υγειονομικής κρίσης για την ενεργοποίηση εκείνων των μεταρρυθμίσεων μέσω των οποίων η οικονομική ανάκαμψη να είναι πιο δίκαιη, με περισσότερη απασχόληση και με μεγαλύτερη ανθεκτικότητα σε εξωγενείς και ενδογενείς διαταραχές για την αποφυγή νέων κρίσεων. Με περισσότερες επενδύσεις στο δημόσιο σύστημα υγείας και στην πράσινη τεχνολογία. Η προστασία των ανθρώπων και του περιβάλλοντος θα πρέπει να γίνει το θεμέλιο της μετάβασης σε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης που θα στοχεύει στην ευημερία των πολλών με την ανάπτυξη κοινωνικά διατηρήσιμων αλυσίδων παραγωγής αξίας και την πραγματική ενίσχυση του κράτους πρόνοιας. Η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της πρέπει να εγγυηθούν το δικαίωμα στην απασχόληση, καθώς και εισοδήματα αξιοπρεπούς διαβίωσης για όλους τους εργαζομένους.
Ο συνδυασμός της υγειονομικής και της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε αποτελεί μια μοναδική ευκαιρία για την ενίσχυση της προστασίας των πιο ευάλωτων ομάδων που εργάζονται με άτυπες μορφές εργασίες, των νέων, των γυναικών, εκείνων που εργάζονται στις ψηφιακές πλατφόρμες, των αυτοαπασχολούμενων και των αλλοδαπών, όλων δηλαδή εκείνων που ήδη αντιμετωπίζουν συνθήκες εισοδηματικών και εργασιακών διακρίσεων και παραβίασης θεμελιωδών δικαιωμάτων τους.
Σε όλες τις χώρες της ΕΕ, τα συνδικάτα έχουν αναλάβει πρωτοβουλίες και καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να αποτρέψουν παρεμβάσεις και μέτρα που θα ληφθούν για τη διαχείριση των οικονομικών επιπτώσεων της πανδημίας τα οποία θα παραβιάζουν τα ανθρώπινα και εργασιακά δικαιώματα, θα απελευθερώνουν περαιτέρω τις απολύσεις, θα ενισχύουν την ελαστικοποίηση του χρόνου εργασίας, θα μειώνουν τον κατώτατο μισθό, θα περιορίζουν την ελευθερία της συνδικαλιστικής δράσης, τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και συμβάσεις εργασίας, το δικαίωμα στην απεργία και τον κοινωνικό διάλογο.
Η νέα κανονικότητα πρέπει να προκύψει μέσα από παρεμβάσεις οικονομικής και κοινωνικής πολιτικής και μια νέα ιεράρχηση οικονομικών και κοινωνικών προτεραιοτήτων που θα θεμελιώνουν τους σύγχρονους όρους της οικονομικής και κοινωνικής προόδου. Η θετική κληρονομιά της πανδημίας θα ήταν η πολιτική δέσμευση σε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο που θα θωρακίζει τη δημοκρατία, καθώς θα εγγυάται την αρχή της ίσης πρόσβασης στην ευημερία και τον πλήρη σεβασμό των δικαιωμάτων όλων των πολιτών και των εργαζομένων.
Υ.Γ. Η ιδέα για «νέο κοινωνικό συμβόλαιο» υποβλήθηκε πρώτη φορά στο δημόσιο διάλογο στη χώρα μας από την συνδικαλιστική παράταξη της ΠΑΣΚΕ (είχα την τιμή να γράψω μεγάλα τμήματα της σχετικής εισήγησης που εγκρίθηκε). Ακολούθησε ως πρόταση του ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝΑΛ και εσχάτως από τον ΣΥΡΙΖΑ.
